स्वाइन फ्लु

नेपालमा स्वाइन फ्लुको जोखिम

डा. शेरबहादुर पुन

केही दिन अघि काठमाडौंमा एक महिलालाई स्वाइन फ्लु भएकाले उनलाई टेकुस्थित शुक्रराज ट्रपिकल तथा सरुवा रोग अस्पताल टेकुमा भर्ना गरेर उपचार गरिएको थियो । त्यसैताका काठमाडौंका विभिन्न ठाउँबाट राष्ट्रिय जनस्वास्थ्य प्रयोगशालाबाट आधा दर्जन बिरामीमा स्वाइन फ्लु भएको पत्ता लागेको थियो । यसबाट राजधानीमा वर्षे स्वाइन फ्लु देखिन सुरु भएको अनुमान गर्न सकिन्छ । स्वाइन फ्लु जसलाई हामीले ‘एच वान एन वान २००९’ को नामले चिन्छौंंै, यो वर्ष देखा पर्दा यसबारे चर्चा परिचर्चा सुरु भइसकेको छ । स्वाइन फ्लुबारे आममानिसलाई प्रस्ट जानकारी नहुन सक्छ । यो रोग कति जोखिमपूर्ण छ भन्ने विषयमा धेरैले विशेष चासो व्यक्त गर्ने गरेको पाइन्छ ।

स्वाइन फ्लु के हो ?

सन् २००९ को मार्च महिनामा स्वाइन फ्लु पहिलोपल्ट मेक्सिकोमा देखापरेको थियो भने त्यसको अर्को महिना अमेरिकामा देखापरेको थियो । यो इन्फ्लुएन्जा ए अन्तर्गत पर्ने ‘एच वान एन वान’ भाइरस हो । यसको अनुसन्धान गर्दा हालसम्मकै फ्लुभन्दा भिन्न प्रकृतिको भएको पत्ता लागेको थियो । सन् १९१८ मा स्पेनिस फ्लुको नामले परिचित ‘एच वान एन वान’ फ्लु पनि यसै फ्लुको जीनको प्रकृतिसँग मिल्दोजुल्दो भएकाले यसलाई ‘एच वान एन वान २००९’ नाम दिएको थियो । सन् २००९ मा देखिएकाले यो भाइरसको नामको पछाडि २००९ जोडिएको हो । हाल नेपालमा स्वाइन फ्लुको क्यालिफोर्निया स्ट्रेंन

देखा पर्दै आएको छ । छिमेकी देश भारतमा पनि अघिल्लो वर्षसम्म यही स्ट्रेंन देखा परे पनि हाल नयाँ स्ट्रेंन ‘मचिगन स्ट्रेंन’ देखा परेको छ । नेपालमा हालसम्म यो स्वाइन फ्लुको नयाँ स्ट्रेंन देखा परे नपरेको सार्वजनिक भइसकेको छैन ।

लक्षण

सामान्यतया यसमा उच्चज्वरो आउनु, टाउको दुख्नु, खोकी लाग्नु, घाँटी दुख्नु वा खसखस गर्नु, श्वासप्रश्वासमा अवरोध आउनु स्वाइन फ्लुको मुख्य लक्षण हुन् । समयमै पहिचान गर्न नसकी रोग बढ्दै गएमा वा जोखिममा पर्ने व्यक्ति संक्रमित भएमा यसले जटिलता रूप लिन सक्छ र धेरैको कडा खालको निमोनियाका कारण मृत्यु पनि हुन्छ ।

कसरी थाहा पाउने

सामान्य लक्षणहरूकै आधारमा मात्र स्वाइन फ्लु हो भनेर किटान गर्न सकिँदैन । किनभने यी लक्षणहरू अरू सरुवा रोगसँग पनि मिल्दोजुल्दो  हुन्छ । यसका लागि पीसीआर नामक प्रविधिद्वारा जाँच गर्न आवश्यक हुन्छ । यसबाट स्वाइन फ्लु, बर्ड फ्लुलगायत छुटाउन सकिन्छ । काठमाडौंमा हाल टेकुस्थित राष्ट्रिय जनस्वास्थ्य केन्द्रीय प्रयोगशालाले यस्तो सेवा दिइरहेको छ ।

बिरामीमा १०० फरेनहाइटभन्दा बढी ज्वरो, खोकी, श्वासप्रश्वासमा अवरोध आएमा यसको जाँच गरिहाल्नु पर्छ । लक्षणहरू देखिएको पहिलो ३ देखि ५ दिनमा जाँच गर्दा भाइरस पत्ता लाग्ने सम्भावना बढी हुन्छ । यदि कुनै ठाउँमा त्यस समयमा स्वाइन फ्लु देखा परिसकेको अवस्था छ र रुघाखोकी जस्तै लक्षणहरू देखिएमा स्वाइन फ्लु हुनसक्ने सम्भावना बढी हुन्छ । खासगरी विद्यालय, कार्यालय आदि ठाउँमा पनि अरू कसैलाई यस्ता लक्षणहरू भइरहेको  हुनसक्छ । यस्तो अवस्थामा यो भाइरस फैलने खतरा हुने भएकाले त्यस्ता ठाउँमा जाँदा सतर्कता अपनाउनुपर्छ ।
के गर्ने के नगर्ने

दुई प्रकारले हामीले स्वाइन फ्लुको प्रसारणलाई रोक्न सक्छौं । पहिलो आफू संक्रमित भएको छैन भने सावधानी अपनाउनुपर्ने हुन्छ । घरबाहिर सार्वजनिक स्थलहरूमा कुनै खास काम नपरी नजाने र जानै परे शंकास्पद संक्रमित व्यक्तिसँग एक मिटरको दूरीमा बस्ने, हात नमिलाउने र घर फर्केपछि राम्रोसँग साबुन पानीले हात सफा  गरेपछि मात्र घरका सामान छुने गर्नुपर्छ । संक्रमित भइसकेको अवस्थामा भने सकेसम्म घरमा बसेर स्वास्थ्य लाभ गर्नुपर्छ । घरमा परिवारका अरू सदस्यहरूसँग धेरै नजिक रहुनु हुँदैन । खासगरी वृद्धवृद्धा, बालबालिका, अंग प्रत्यारोपण गरेका, दम भएका बिरामीहरू जोखिममा पर्ने वर्गहरू भएकाले  विशेष ध्यान पु¥याउनु पर्ने हुन्छ ।

उपचार के हो ?

कडा ज्वरो र श्वासप्रश्वासमा अवरोध छैन भने घरमै बसेर पनि स्वास्थ्य लाभ लिन सकिन्छ । झोलिलो खानेकुरा प्रशस्त मात्रामा खानुपर्छ । धेरैजसो संक्रमित व्यक्तिहरू सामान्य अवस्थामा हुने भएकाले घरमै आराम गरी पोसिलो खानेकुरा खाएर पनि स्वास्थ्य लाभ लिन सकिन्छ । तर सास फेर्न गाह्रो भएमा, छाती दुखेमा, उच्चज्वरो आउने भएमा तुरुन्त चिकित्सकको सल्लाह लिनुपर्छ । सामान्य रुघाखोकी लागेमा पनि जोखिम वर्गमा पर्नेहरूले सुरुमै चिकित्सकको निगरानीमा उपचार गर्दा राम्रो हुन्छ । यस्ता जोखिम वर्गका बिरामीमा स्वाइन फ्लु प्रमाणित भएमा एन्टी भाइरल औषधि प्रयोग गर्नुपर्छ । यो नेपाल सरकारले निःशुल्क उपलब्ध गराउँदै आएको छ । त्यस्तै बिरामीमा स्वाइन फ्लु प्रमाणित भइसकेको अवस्थामा त्यस बिरामीसँग बसेका जोखिम वर्गका मानिसले सम्भावित संक्रमणबाट बच्न प्रोफिलाक्सिस डोज लिन सकिन्छ र यो संक्रमितसँग रहेको ४८ घण्टाभित्र लिँदा राम्रो हुन्छ ।

यो बाहेक हाम्रो देशमा खासै बहसमा नआउने खोपबारे पनि जान्न जरुरी भइसकेको छ । टेकु अस्पतालले केही समय अगाडिदेखि फ्लु विरुद्धको खोप सेवा ल्याइसकेको छ । खासगरी मिर्गौला डाइलाइसिस गरिरहेको, दमका बिरामी, अंग प्रत्यारोपण गरेका, वृद्धवृद्धा तथा रोग प्रतिरोधात्मक क्षमता कमजोर भएकाहरूले यस्तो खोप लिँदा फ्लुको जटिलताबाट बच्न धेरै हदसम्म सहयोग गर्छ ।

छिमेकी देश भारतमा नयाँ स्ट्रेंन ‘मचिगन स्ट्रेंन’ देखा परिसकेको र स्वाइन फ्लु द्रुतगतिमा फैलँदै गएको र नेपालमा पनि देखा परिसकेको हुँदा हामीले सजकता अपनाउनुपर्छ । नेपाल सरकारले पनि स्वाइन फ्लुको नयाँ स्ट्रेंन ‘मचिगन स्ट्रेंन’ देखा परिसकेको छ वा छैन, वा भाइरसको जीनमा कुनै परिवर्तन आएको छ छैन भन्नेबारे सूक्ष्म अध्ययन गर्नु आवश्यक छ । किनभने यसैको आधारमा आगामी दिनमा स्वाइन फ्लुको जोखिम मापन गर्न र कस्तो खालको खोप आवश्यक हुन्छ भन्ने अनुमान गर्न सकिन्छ । यसमा टेकु अस्पताल, जनस्वास्थ्य केन्द्रीय प्रयोगशाला र इपिडिमियोलोजी महाशाखाको संयुक्त सहकार्य जरुरी हुन्छ । पुन शुक्रराज ट्रोपिकल तथा सरुवा रोग अस्पतालको क्लिनिकल रिसर्च युनिटका संयोजक हुन्।

स्रोत: राजधानी दैनिक